Lefke Avrupa Üniversitesi (LAÜ) Tarım Bilimleri ve Teknolojileri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mehmet Atilla Aşkın, KKTC’de Narenciye Tarımına Alternatif Ürünler konusu üzerine bilgilendirmeler yaparak, açıklamasında alternatif ürün seçeneklerinden bademi örnek verdi.

“2020 yılı Covid-19 virüsünün tüm Dünyanın içine kapanarak kendi ürettikleri ile yetinmeleri gerektiği gerçeğini hepimizin yüzüne vurmuştur. Çok iyi bildiğimiz bir gerçek; insanlar yaşarken pek çok şeyden vaz geçebilirler, tek şeyden vaz geçemezler: beslenmek. Her canlı yaşamak için yemek zorundadır” diyen Aşkın, pandemi sürecinde her ülke önce kendi halkını düşünerek stoklarını kontrol ettiğini ve temel ürünlerin ihracatında tutumlu davrandığını belirtti.

Aşkın: Kıbrıs adası toprak yapısı ve iklimi ile bir tarım cennetidir

Kıbrıs adasının toprak yapısı ve iklimi ile bir tarım cenneti olduğuna vurgu yapan Aşkın, “Meslek hayatımda beni bu kadar çok şaşırtıp heyecanlandıran başka bir  ekoloji olmamıştır. Her gün okula giderken narenciye ağaçlarında gördüğüm hızlı gelişim beni hayretler içinde bırakmaktadır” dedi.

“Tarım, Turizim ve Yüksek Eğitim Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin üç önemli gelir kaynağıdır. Bunlar içinde Tarım diğerlerinden yaşamın kaynağı olması nedeniyle farklılık göstermektedir. Her canlı yaşamak için beslenmek zorundadır, beslenmek için de üretmek gerekir” diyen Aşkın, tarımın bitkisel üretim, hayvansal üretim, depolama ve ürün işleme (proses) işlemlerinin bir bütünü olduğunu belirtti.

99.721 tonluk narenciye üretiminin 22.685 tonu Lefke ilçesinde üretilmekte

Aşkın KKTC Tarım ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı’nın 2017 yılı istatistiklerine göre bir takım bilgileri şöyle paylaştı; 99.721 tonluk narenciye üretiminin 22.685 tonu Lefke ilçesinde üretilmektedir, bu narenciye üretiminin en az %23 nün Lefke’de, Güzelyurt ilçesi ile birlikte %98 den fazlasının bu bölgede yetiştirildiğini göstermektedir. Lefke narenciye üretiminin 8.115 tonu portakal (5.090 ton Valencia çeşidi, 2.705 tonu Yafa –Shaimouti çeşidi), 12.215 tonu mandarindir. Aynı istatistiklere göre Valencia çeşidinde dönüme verim 2.349 kg, Yafa çeşidinde 2.639 kg, Washington çeşidinde 5.000kg dır. Kuzey Kıbrıs genelinde 99.721 tonluk narenciye üretiminin 71.098 tonu ihraç edilmekte, 24.269 tonu içeride tüketilmekte, 3.394 tonu ise meyve suyu olarak işlenmektedir. İlk bakışta üretilenin %72 sinden fazlasının ihraç edildiği narenciye tarımı çok kârlı gibi görünse de genellikle satış fiyatlarının maliyeti karşılayamadığı bir gerçektir. Narenciye tarımında girdi maliyetleri (budama, hasat, hastalık zararlı ile mücadele, gübreleme ve sulama) yanında tüketilen su miktarı da önemli bir problemdir. Narenciye bahçelerinde dönüm başına kullanılan su miktarı yaklaşık 1000 ton olup sadece narenciye (35 bin dönüm) için gerekli su miktarı yaklaşık 35 milyon metreküp civarındadır. Türkiye’den gelen suyun sadece narenciye bölgelerine verilmesi bu sorunu çözebilecektir, ancak KKTC’nin tamamını düşündüğümüzde tarım için gerekli su miktarının 280 milyon metreküp olduğu gerçeği gelen suyun sadece mevcut narenciye bahçelerine dağıtımını bir problem olarak karşımıza çıkaracaktır.

Aşkın, bu durumda Kıbrıs ikliminin son derece uygun olduğu suyu daha az kullanan ve uzun süre depolanabilen alternatif ürünler düşünülmeye başlanılması gerekliliğine dikkat çekerek, “Bu ürünlerin başında kabuklu meyvelerden ceviz, badem ve antep fıstığı ile sert çekirdekli meyvelerden erik ve nektarin gelmektedir. Ayrıca Avokado, Mango ve örtü altı yetiştiriciliği ile Muz önemli olabilecek türlerdir. Zaten kabuklu meyveler hariç bu türlerin çoğu bazı büyük yetiştiriciler tarafından iç pazar için yetiştirilmektedir” dedi.

Aşkın sözlerine şöyle devam etti; Bu türler içerisinde suyu en az kullananlardan biri olan Bademin Dünya üretimi 2.291.650 ton, Türkiye üretimi 90.000 tondur. Badem üretiminde Amerika Birleşik Devletleri 1.029.655 tonla birinci sırada yer almaktadır. 2016 yılında tüm Dünya’da 750 bin ton civarında kabuklu badem alınmış ve satılmış bunun sonucunda 10 milyar dolarlık bir ticaret hacmi oluşmuştur. Bu tarihte Türkiye 8.465 ton kabuklu badem ithal edip 62 milyon dolar ödemiş 5.733 ton kabuklu badem ihraç ederek 66 milyon dolar gelir elde etmiştir. Yine bu tarihlerde Avrupa 365.590 ton badem ithal edip yaklaşık 3 milyar dolar (FAO verileri) ödemiştir.

Aşkın son olarak, “Bu yazı ile amacım özelde Lefke genelde Kıbrıs adasının tümü için alternatif ürün seçeneklerinden birini örnek olarak vermekti. Aslında KKTC tarımı için gelecek günlerde meyve süs bitkileri fidancılığı ( çoğu ithal ediliyor) ve meyve sebze tohum ıslahı tartışılmalıdır”  diyerek sözlerini tamamladı.